Исландские сказки / Íslensk ævintýri - Вадим Грушевский

Son áttu þau einn, en sagan getur ekki um nafn hans. Þrír menn voru þess vegna í kotinu og engin kvik skepna önnur. Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn þá sá karlinn samt að dallurinn var öldungis ómissandi því hann var það eina sem hélt lífinu í hyskinu.

Einhverju sinni bar svo til (однажды случилось так) að prestur kom í kotið í húsvitjun (что пастор пришёл к ним в хижину с визитом; prestur – пастор; священник; húsvitjun – посещение дома прихожан /о священниках/; húsvitja – посещать дома прихожан; vitja – наносить визит). Að afloknu því andlega starfi (завершив богословскую беседу; afljúka – завершать; andlegur – духовный; умственный; интеллектуальный; andi – дыхание; душа; дух; starf – работа; деятельность) fer prestur að ræða um hitt og þetta við karlinn (стал священник болтать о том, о сём с мужиком). Meðal annars spyr prestur karlinn (между прочим спрашивает пастор мужика) að hvernig hann geti lifað í þessu koti (как тот может жить в этой хижине; hvernig – как, каким образом). Karl biður prest að minnast ekki á það (мужик просит пастора не говорить об этом; minnast á e-ð – упоминать что-л.), það sé aumt líf (мол, это несчастная жизнь = не жизнь, а каторга; aumur – жалкий; несчастный) sem þau eigi (которой они живут). Af því karlinn elskaði prestinn sinn (поскольку мужик любил своего духовника; elska – любить) hafði hann ekki getað fengið annað af sér (не мог он поступить иначе) en bjóða presti graut úr dalli sínum (как предложить пастору каши из своего горшка), og segir því við prestinn (и говорит при этом пастору) að það sé einungis þessi dallur (что только этот горшок; einungis – только) sem haldi þeim við lífið (и поддерживает их в живых: «который…»); dallurinn hafi þá náttúru (у горшка, дескать, такая особенность; náttúra – природа; естество; магическая сила; половое влечение) að það þverraði aldrei grautur í honum (что в нём никогда каши не убывало; þverra – убывать; уменьшаться) þó etið væri úr honum (сколько бы из него ни ели: «ни было едено»).

Einhverju sinni bar svo til að prestur kom í kotið í húsvitjun. Að afloknu því andlega starfi fer prestur að ræða um hitt og þetta við karlinn. Meðal annars spyr prestur karlinn að hvernig hann geti lifað í þessu koti. Karl biður prest að minnast ekki á það, það sé aumt líf sem þau eigi. Af því karlinn elskaði prestinn sinn hafði hann ekki getað fengið annað af sér en bjóða presti graut úr dalli sínum, og segir því við prestinn að það sé einungis þessi dallur sem haldi þeim við lífið; dallurinn hafi þá náttúru að það þverraði aldrei grautur í honum þó etið væri úr honum.

Þegar prestur heyrir þetta (когда пастор об этом услышал: «слышит») falar hann dallinn af karlinum (стал он просить мужика продать ему горшок; fala e-ð – прицениваться к чему-л.; просить продать что-л.) og segir hann skuli ekki hafa skaða á skiptunum (и говорит, что тот, мол, в накладе не останется; hafa skaða – понести урон; skaði – ущерб; skipti – обмен; сделка). Karl segir (мужик говорит) að þó sér vilji leiðast sá sífelldi grautur (что хоть и ему и надоела эта вечная каша; e-m leiðast – надоедать кому-л.; sífelldur – беспрестанный; sífella – непрерывность) þá þori hann samt ekki (всё же не осмелится он; þora – осмелиться) að gjöra nein kaup í þessu tilliti (совершать в этом смысле никаких сделок; kaup – торговля; бизнес; покупка; tillit – аспект; отношение; взгляд; соображение), en prestur gengur samt svo fast að (но пастор так настаивает; ganga að e-m – обращаться к кому-л. /с требованием уплаты/; fast – крепко; настойчиво) að karl lofar (что мужик обещает) að senda dreng sinn með dallinn (послать своего паренька с горшком). Nú fer prestur (вот ушёл пастор), en karl og kerling eru mjög þungbúin út af þessu loforði (а мужик с бабой очень опечалились из-за данного обещания; loforð – обещание; lofa – обещать; orð – слово), samt senda þau að fáum dögum liðnum drenginn með dallinn (но всё же отправили они несколько дней спустя сына с горшком).

Þegar prestur heyrir þetta falar hann dallinn af karlinum og segir hann skuli ekki hafa skaða á skiptunum. Karl segir að þó sér vilji leiðast sá sífelldi grautur þá þori hann samt ekki að gjöra nein kaup í þessu tilliti, en prestur gengur samt svo fast að að karl lofar að senda dreng sinn með dallinn. Nú fer prestur, en karl og kerling eru mjög þungbúin út af þessu loforði, samt senda þau að fáum dögum liðnum drenginn með dallinn.

Í milli kotsins og prestagarðsins var konungsborg (на полпути между мужиковым двором и домом пастора стоял: «был» королевский замок; prestagarður – дом священника; garður – сад; двор; дом); fer nú drengur fram hjá henni (вот проходит перед ним паренёк) og kemur ekki í bústað konungsins (но не заходит к королю; bústaður – местожительство; жилище; staður – место), heldur fer beina leið til prestsetursins (а направляется прямо: «держит прямую дорогу» к пастору; beinn – прямой; prestsetur – усадьба пастора; setur – местопребывание; резиденция). Drengur afhendir nú presti dallinn (вот передаёт паренёк пастору горшок; afhenda – вручать), en prestur fær honum aftur dúk (а пастор приносит ему взамен скатерть; dúkur – ткань; скатерть), segir (говорит) að ekki þurfi annað (мол, ничего другого делать не надо) en breiða hann á borð og segja (а только расстелить её на столе и сказать): „Hans dúk (Ханс, накрой; dúka – накрывать скатертью), Hans dúk (Ханс, накрой), fullt með besta mat (полный /стол/ лучшей едой; fullur – полный),“ þá komi réttir á borðið (тогда станут на столе яства появляться: «тогда, мол, придут яства на стол»; réttur – блюдо) hvað á fætur öðru (одно за другим).

Í milli kotsins og prestagarðsins var konungsborg; fer nú drengur fram hjá henni og kemur ekki í bústað konungsins, heldur fer beina leið til prestsetursins. Drengur afhendir nú presti dallinn, en prestur fær honum aftur dúk, segir að ekki þurfi annað en breiða hann á borð og segja: „Hans dúk, Hans dúk, fullt með besta mat,“ þá komi réttir á borðið hvað á fætur öðru.

Prestur segir sendisveininum (пастор говорит мальчику: «посыльному»; sendisveinn – посыльный; senda – посылать; sveinn – мальчик) að hann verði að halda beina leið heim (что он должен идти прямиком домой: «держать прямой путь домой»; beinn – прямой), en megi ómögulega koma í konungsborg (и не должен ни в коем случае заходить в королевский замок; ómögulegur – невозможный; mögulegur – возможный). Piltur lofar þessu (паренёк пообещал это), kveður prest (попрощался с пастором) og heldur sína leið (и отправился в путь).

Prestur segir sendisveininum að hann verði að halda beina leið heim, en megi ómögulega koma í konungsborg. Piltur lofar þessu, kveður prest og heldur sína leið.

En er hann er kominn nálægt borginni (но когда он проходил мимо замка) (eða kóngsríkinu (или королевства)) þá tekur hann að brenna af löngun til (стало ему невтерпёж; brenna af löngun – сгорать от желания; löngun – сильное желание; жажда; стремление) að koma í hana (зайти в него), heldur að það muni lítið saka (думает, что никакого греха в том не будет: «будет небольшая вина»; sök – обвинение; вина; дело; процесс; причина) þó hann skoði sig þar dálítið um (если он даже не надолго заглянет туда; skoða sig um – осмотреться) og fer inn í borgina (и заходит в замок). Þar verður á vegi fyrir honum kóngsdóttir (там предстала перед ним принцесса); spyr hún (спрашивает она) hvað hann sé að fara (что он там делает). Drengur verður ekki of þagmælskur (паренёк молчать не стал: «не был слишком молчаливым»; þagmælskur – молчаливый; þagmælska – молчаливость; молчание; соблюдение тайны; скромность; þagna – умолкать; стихать; mæla – говорить) og segir henni alla sögu (и рассказал ей всё, как есть: «всю историю»).

En er hann er kominn nálægt borginni (eða kóngsríkinu) þá tekur hann að brenna af löngun til að koma í hana, heldur að það muni lítið saka þó hann skoði sig þar dálítið um og fer inn í borgina. Þar verður á vegi fyrir honum kóngsdóttir; spyr hún hvað hann sé að fara. Drengur verður ekki of þagmælskur og segir henni alla sögu.

En þegar hann getur um dúkinn (но когда он упомянул о скатерти) þá biður hún hann fyrir alla muni (стала она просить его во что бы то ни стало) að selja sér hann (продать ей её), segist hún skuli margborga honum dúkinn (сказала, что заплатит ему много за скатерть; margborga – много заплатить; marg– – много; много раз; margur – много; многочисленный; borga – платить). Við þessar fortölur linast drengur (на эти уговоры поддался парень; fortölur – увещевания; linast – обмякнуть; lina – смягчать; расслаблять), afhendir henni dúkinn (отдал ей скатерть), en fær í staðinn skæra skildinga (и получил взамен несколько сияющих монет; skær – ясный; светлый; чистый; skildingur – ист. скильдинг /монета = 2 эйрирам/; монета) sem honum þykja bæði margir og fallegir (которые ему показались многочисленными и прекрасными), þykist ekki hafa farið illa að ráði sínu (посчитал он, что разумно поступил = не продешевил; fara illa – неудачно поступить; ráð – совет; обдумывание; выход; средство; разум; власть); og gengur nú (и пошёл он) sem fætur toga heim í kotið (в сторону дома: «когда /также и/ ноги понесли его домой в хижину»; toga – тянуть; тащить).

En þegar hann getur um dúkinn þá biður hún hann fyrir alla muni að selja sér hann, segist hún skuli margborga honum dúkinn. Við þessar fortölur linast drengur, afhendir henni dúkinn, en fær í staðinn skæra skildinga sem honum þykja bæði margir og fallegir, þykist ekki hafa farið illa að ráði sínu og gengur nú sem fætur toga heim í kotið.

Karl fagnar ekki svo mjög yfir þessari ferð (мужик не особо обрадовался деньгам: «этому возмещению») og heldur að þetta muni eyðast einhvern tíma (полагая, что они когда-нибудь: «какое-то время» да закончатся; eyðast – растрачиваться).

Karl fagnar ekki svo mjög yfir þessari ferð og heldur að þetta muni eyðast einhvern tíma.

Þetta varð líka orð og að sönnu (так оно и вышло; að sönnu – действительно; sannur – правдивый); því áður langir tímar liðu (потому что прошло не так уж много времени) verður hann uppiskroppa (а у него ничего не осталось; uppiskroppa – лишившийся) og sendir son sinn í annað sinni til prestsins (вот и отправляет опять сына к пастору) og biður hann fyrir alla muni að hjálpa upp á sig (и просит во что бы то ни стало выручить его) því nú hafi hann ekkert til að lifa við (дескать, не на что ему теперь жить).